Αποτελεί ένα από τα ποιο συχνά προβλήματα του ουροποιητικού συστήματος και την τρίτη κατά σειρά συχνότητας πάθηση του ουροποιητικού συστήματος, μετά τις ουρολοιμώξεις και τις  παθήσεις του προστάτη. Είναι η δημιουργία λίθου ή λίθων μέσα στην αποχετευτική μοίρα του ουροποιητικού συστήματος (πυελοκαλυκικό σύστημα του νεφρού, ουτητήρας, ουροδόχος κύστη, ουρήθρα).

Η λιθίαση γενικά ταξινομείται σε:

• Λιθίαση που προκαλείται από κάποια λοίμωξη του ουροποιητικού
• Λιθίαση μη λοιμώδους αιτιολογίας
• Λιθίαση γενετικής αιτιολογίας / ανωμαλίας
• Λιθίαση φαρμακευτικής αιτιολογίας

Ανάλογα με τη χημική τους σύσταση, οι λίθοι ταξινομούνται σε λίθους ασβεστίου, που είναι και οι συχνότεροι, λίθους ουρικού οξέως, κυστίνης, στρουβίτη και άλλες σπάνιες μορφές. Ο προσδιορισμός της σύστασης των λίθων καθορίζει τον διαγνωστικό έλεγχο αλλά και τη θεραπεία και περαιτέρω παρακολούθηση του ασθενούς.

Περίπου το 50% των ασθενών με λιθίαση του ουροποιητικού θα παρουσιάσουν περισσότερα από ένα επεισόδια λιθίασης, και το 10% αυτών θα παρουσιάσει πολλαπλά επεισόδια. Παράγοντες κινδύνου είναι οι κάτωθι:

• Πρώτο επεισόδιο ουρολιθίασης σε νεαρή ή παιδική ηλικία
• Κληρονομικότητα
• Γενετικές ανωμαλίες (κυστινουρία, υπεροξαλουρία, κυστική ίνωση)
• Διάφορες νόσοι (υπερπαραθυροϊδισμός, μεταβολικό σύνδρομο, πολυκυστική νόσος των νεφρών, σαρκοϊδωση)
• Σπάνιες μορφές λίθου (κυστίνη, ουρικό οξύ)
• Συχνές ουρολοιμώξεις
• Ανατομικές ανωμαλίες (σπογγώδης νεφρός, στένωση πυελοουρητηρικής συμβολής, στενώματα ουρητήρα, πεταλοειδής νεφρός)
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες (υψηλές θερμοκρασίες, δίαιτα)

Οι λίθοι μπορεί να είναι μονήρεις ή πολλαπλοί και ανάλογα με το μέγεθος ταξινομούνται σε λίθους με διάμετρο <5, 5-10,10-20 και >20 mm. Ο αριθμός των λίθων, η ανατομική τους θέση, το μέγεθος και η σύσταση καθορίζουν το είδος της θεραπείας.

Πιθανά συμπτώματα της λιθίασης του ουροποιητικού:

• Οξύ οσφυϊκό/ κοιλιακό άλγος (κολικός): Εμφανίζεται συνήθως σε λίθους του ουρητήρα, της πυελοουρητηρικής συμβολής, ή ενός εκκολπώματος κάλυκα του νεφρού. Αποτελεί το ποιο συχνό σύμπτωμα, έχει αυξομειούμενη ένταση, συνοδεύεται με ναυτία ή εμέτους, και όταν προκαλείται δεν υπάρχει θέση του σώματος που να ανακουφίζει τον ασθενή. Συχνά το άλγος αυτό δε μπορεί να υφεθεί παρά μόνο με ισχυρή αναλγητική θεραπεία.
• Μακροσκοπική αιματουρία: Ο ασθενής μπορεί συχνά να παρατηρεί αίμα στα ούρα που προκαλείται από τοπικό τραυματισμό των τοιχωμάτων του ουροποιητικού από το λίθο.
• Δυσουρικά ενοχλήματα: Προκαλούνται συνήθως σε λίθους του κατώτερου ουρητήρα, αλλά και της ουροδόχου κύστης και της ουρήθρας. Ο ασθενής μπορεί να υποφέρει από επώδυνη ούρηση και έντονη επιτακτικότητα.
• Πυρετός: Παρατηρείται σε περιπτώσεις που ο λίθος αποτελεί αιτία λοίμωξης. Συνήθως συνυπάρχει και απόφραξη του ουροποιητικού. Αποτελεί επείγουσα κατάσταση και απαιτεί χειρουργική παροχέτευση του νεφρού.
• Συμπτώματα νεφρικής ανεπάρκειας: Παρατηρούνται σε ασθενείς με μονήρη νεφρό ή σπανιότερα σε περιπτώσεις αμφοτερόπλευρης λιθίασης. Τα συχνότερα συμπτώματα είναι η απουσία ούρων (ανουρία), αδυναμία, καταβολή, σύγχυση, ναυτία, έμετοι, απώλεια αισθήσεων. Αποτελεί επείγουσα κατάσταση και απαιτεί άμεση παροχέτευση του νεφρού/των νεφρών.
• Σε πολλές περιπτώσεις ο ασθενής είναι εντελώς ασυμπτωματικός και η λιθίαση αποτελεί τυχαίο εύρημα στα πλαίσια διερεύνησης κάποιου άλλου νοσήματος ή στα πλαίσια ενός ελέγχου ρουτίνας.

Η διαγνωστική προσέγγιση του ασθενούς αποτελείται από την γενική εξέταση ούρων και, σε περίπτωση υποψίας λοίμωξης, την καλλιέργεια ούρων. Επίσης απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις είναι οι γενική εξέταση αλλά και ο γενικός βιοχημικός έλεγχος αίματος. Ο απεικονιστικός έλεγχος περιλαμβάνει την  απλή ακτινογραφία νεφρών/οθρητήρων/κύστεως (ΝΟΚ),  το υπερηχογράφημα νεφρών/ουροδόχου κύστεως, και την ενδοφλέβιο πυελογραφία (IVU). Ωστόσο, η αξονική τομογραφία (CT) χαμηλής ακτινοβολίας (low dose) και χωρίς την ενδοφλέβια έγχυση σκιαγραφικού (non contrast) αποτελεί σήμερα την ιδανική διαγνωστική μέθοδο, αφού μπορεί να εντοπίσει την συντριπτική πλειοψηφία των λίθων και να προσφέρει λεπτομερείς πληροφορίες για τον αριθμό, την ανατομική θέση, το μέγεθος, αλλά και τη σύσταση τους, βοηθώντας έτσι στον προγραμματισμό της κατάλληλης θεραπείας. Επιπλέον δίνει περαιτέρω πληροφορίες για την ανατομία και ενδεχόμενη παθολογία των νοσούντων, αλλά και των λοιπών γειτονικών οργάνων, που μπορεί να αποβεί σημαντική κατά τη διάρκεια μιας χειρουργικής θεραπείας.

Μορφές θεραπείας που μπορούμε να προσφέρουμε

• Ενεργός παρακολούθηση: Εφαρμόζεται κυρίως σε λίθους νεφρού ή ουρητήρα με διάμετρο <5mm οι οποίοι έχουν μεγάλη πιθανότητα αυτόματης αποβολής με τα ούρα. Ο ασθενής παρακολουθείται κλινικά και υπερηχογραφικά ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σε περίπτωση επιπλοκών (ανθεκτικό άλγος, πυρετός, έκπτωση νεφρικής λειτουργίας) προγραμματίζεται η χειρουργική αφαίρεση του λίθου.
• Εξωσωματική λιθοτριψία: Ενδείκνυται στην αντιμετώπιση μικρών λίθων του νεφρού. Πραγματοποιείται με τη χρήση ειδικών κρουστικών κυμάτων εξωσωματικά με την καθοδήγηση υπερήχων ή ακτινοσκόπησης και χωρίς τη χρήση γενικής αναισθησίας. Οι λίθοι κατακερματίζονται και αποβάλλονται αυτόματα με τα ούρα ενώ δεν πραγματοποιείται ενεργός αφαίρεση τους.
• Ουρητηροσκόπηση και ουρητηρολιθοτριψία λίθων του ουρητήρα (sURS): Ο λίθος εντοπίζεται και αφαιρείται με τη χρήση ειδικού ενδοσκοπικού εργαλείου (ημιεύκαμπτο ουρητηροσκόπιο) που εισέρχεται μέσω της ουρήθρας στον ουρητήρα και με τη βοήθεια ακτινοσκοπικού ελέγχου διεγχειρητικά. Σε περίπτωση μεγάλων λίθων πραγματοποιείται κατακερματισμός αυτών με τη χρήση βαλλιστικής ενέργειας (lithoclast) ή laser.
• Εύκαμπτη ουρητηρο-νεφροσκόπηση και νεφρολιθοτριψία λίθων του νεφρού (fURS). Αντιμετωπίζει λίθους με διάμετρο < 20 mm σε οποιοδήποτε σημείο του νεφρού. Πραγματοποιείται με τη χρήση σύγχρονου εύκαμπτου ψηφιακού ενδοσκοπίου που προσφέρει εικόνα υψηλής ευκρίνειας, και με τη παράλληλη χρήση διεγχειρητικής ακτινοσκόπησης. Σύγχρονες πηγές ενέργειας (laser) βοηθούν στον άμεσο κατακερματισμό των λίθων.
• Διαδερμική νεφολιθοτριψία (PCNL). Χρησιμοποιείται συνήθως στην αντιμετώπιση λίθων με διάμετρο >20mm αλλά και πολλαπλών λίθων νεφρού. Πραγματοποιείται οσφυική παρακέντηση του νεφρού με τη βοήθεια υπερήχων και ακτινοσκόπησης. Ο λίθος εντοπίζεται ενδοσκοπικά, κατακερματίζεται με τη χρήση βαλλιστικής ενέργειας (lithoclast) ή laser, και αφαιρείται μέσα από μια μικρή ωπή.
• Διουρηθρική αφαίρεση λίθων ουροδόχου κύστης. Ο λίθος εντοπίζεται με ειδικό ενδοσκοπικό εργαλείο που εισέρχεται στην ουροδόχο κύστη μέσω της ουρήθρας (κυστεοσκόπιο). Ο κατακερματισμός του λίθου πραγματοποιείται μηχανικά, βαλλιστικά, ή με τη χρήση laser.
• Λαπαροσκοπική ή ρομποτική χειρουργική λιθίασης. Είναι πολύ σπάνια απαραίτητη, αφού η πλειοψηφία των λίθων μπορεί να αφαιρεθεί με πιο ελάχιστα επεμβατικές ενδοσκοπικές μεθόδους. Ενδείκνυται κυρίως σε περίπτωση μεγάλων λίθων και ταυτόχρονων λοιπών νοσημάτων του ουροποιητικού που απαιτούν χειρουργική θεραπεία (στένωση πυελοουρητηρικής συμβολής, εκκόλπωμα ουροδόχου κύστης). Στις περιπτώσεις αυτές πραγματοποιείται η ταυτόχρονη αντιμετώπιση των διαφορετικών νοσημάτων με ελάχιστα επεμβατικό τρόπο.